Dasinmaz emlak
Dasinmaz emlakin esas obyekti torpaqdir, yeni isarelenmis, serhedleri mueyyenlesdirilmis torpaq sahesidir.
Asagidaki teleblere cavab veren istenilen maddi esya dasinmaz emlak obyekti kimi qebul oluna biler:
1. Sahibin movcudlugu
2. Hududlarin nisanlanmasi ve mueyyen olunmasi imkani.
3. Dovriyye, emeliyyat, girov, qiymetlendirme, vergi-qoyma ve s. predmenti olmaq qabiliyyeti
4. Hesaba alinma, qeydiyyat, dovlet reyestrine daxil edilme imkani.
Bu teleblere binalar, tikililer ve hetta hereket eden esyalar, yeni neqliyyat vasiteleri bele cavab verirler. Bu cur yanasma dasinmaz emlak uzre fealiyyet sahesinin ehate dairesinin xeyli genislenmesine imkan verir. Basqa sozle, dasinmaz emlak predmentlerinin, elementlerinin ve obyektlerinin cox olmasi xususilesdirilmis bazarlarin formalasmasina imkan verir.
Dasinmaz emlak qanunvericilikle mueyyen olunmus muvafiq qaydada dovlet qeydiyyatindan kecirilmelidir.
Dasinmaz emlak insan heyatinda muhum rol oynayir. Yerde suurlu insanin peyda olmasinin ilk gunlerinden baslayaraq insan ozunu yasayisla temin etmek zerureti ile rastlasir. Menzil, torpaq saheleri, binalar, tikililer ve s. rahat yasamaq ucun serait yaratmaq isteyi de bu zeruretden cixir.
Dasinmaz emlakin insan heyati ucun musbet rolu onun asagidaki xususiyyetlerinden ireli gelir
- yararliliq
- uzunomurluluk
- nadirlik ve mustesnaliq
Dunyada, o cumleden Azerbaycanda emlakin vahis tesnifati yoxdur. Azerbaycan Respublikasinin Mulki Mecellesi qebul olunanadek dasinmaz emlak anlayisi evezine esas vesaitler anlayisindan istifade olunurdu ve buraya istehsal ve qeyri-istehsal teyinatli obyektler aid edilirdi.
Dasinmaz emlak-rieltor fealiyyetinin esas obyekti kimi iki kateqoriyaya bolunur: bazar ve qeyri-bazar kateqoriyalari. Birinci-kommersiya, ikinci ise qeyri-kommersiya kateqoriyalaridir.
Dasinmaz emlak obyektlerin novlerinden, normativ-qanunverici esasinin movcudlugundan ve iqtisadiyyatin inkisaf seviyyesinden asili olaraq dasinmaz emlakin bazar dovriyyesine celb oluna bilecek hissesi dasinmaz emlakin bazar kateqoriyasina aid edilir. Bu hisseye 4 nov dasinmaz emlak daxildir: yasayis dasinmaz emlak fondu, qeyri-yasayis dasinmaz emlak fondu, torpaq dasinmaz emlak fondu, senaye dasinmaz emlak fondu.
Insanlarin yasamasi ucun nezerde tutulan ve mueyyen olunmus sanitar, yangindan muhafize, sehersalma ve diger texniki teleblere cavab veren tikililer, qurgular ve s. yasayis ucun yararli hesab olunur. Bundan elave insanlar muxtelif obyektlerden yasayis ucun istifade edirler. Yasayis ucun nezerde tutualn evler daxmalar, bag evleri, mulkler, malikaneler daxil olmaqla her obyektin ozunemexsus xususiyyetleri vaxdir.
Evler- insanlarin daimi ve muveqqeti yasamasi ucun eyni ehemiyyete malik olan, ayri ve musteqil obyektleridir. Ev dedikde, yasamaq ucun yararli olan her sey nezerde tutulur.
Daxmalar- kerpic ve ya dasdan tikilmis, esasen bir mertebeli, yataq otagi, ve metbexi , yaninda bagi, bostani olan, lakin elave rahatligi catismayan kend evleridir.
Bag evleri- ucuz materiallardan tikilmis, bir ve ya ikimertebeli, eyvani, artirmasi, yaninda torpaq sahesi olan kicik qis ve ya yay evidir.
Baglar- populyar dasinmaz emlak obyektleridir. MDB olkelerinde 2000-ci ilin evvelinde 70 milyondan cox ailenin bagi var idi. Bag evleri muxtelif konfiqurasiyalarda olur. Bezi adamlar bag evi dedikde, deniz sahilinde boyuk villalari nezerde tuturlar.
Mulkler- qonsu erazilerde hududlari muhafize olunan konkret eraziye malik, yerin, sahibinin adini dasiyan ozunemexsus, orijinal, tarixi memarliq kompleksleridir. Mulklerin terkibinde qonaqlarin qebulu ucun esas bina, yasamq ucun ayri bina, dincelmek, ibadet, xidmetciler ucun ve s. tikililer ola biler.
Belelikle bundan elave de dasinmaz emlakin novleri movcuddur. Amma bunlardan esasina yasayis evler, bag evleri, malikaneler ve s daxildir. Bu cur evler esasen rieltorluqda daha cox istifade edilir. Rieltorlar bu evleri muxtelif qiymetlere müşterilere teklif edirler. Onlarin tecrübesi bu isde ozunu gösterir.
