Dovletimizin musteqil olmasindan sonar, XX esrin sonlarindan baslayaraq butun irili xirdali mulklerin hamisi ozellesdirilmeye basladi. Bele ki, mulk sahibi olan sexslerin butun mal – varligi tapulasdirildi. Bu prosesin baslamasi ile birlikde emlak novleri iki qrupa bolundu. Dasina bilen ve dasinmaz emlak.
Daha kicik hecmli, eraziye mehkum olunmamis mulkler dasina bilen emlak adi altinda qeydiyyata alindi. Sexsin masini ve s. ona aid olan ve normal yoolarla dasina bilen her bir esyasi senedlerde ona aid dasina bilen emlak kimi qeydiyyata dusdu. Ozellesdirme ile mesgul olan qurumlarda da emlakin bu sahesi uzre mesgul olan mueyyen hecmli ve mueyyen selahiyyete malik olan pese novu meydana geldi.
Dasinmaz emlak bu sahenin esas hissesini teskil etdiyi ucun umumi fikir daha cox bu sahe uzre cemlenir. Dasinmaz emlak mehsullarina dasinmasi mumkun olmayan mulkler aid edilir.Sexsin adina aid olan yasayis obyektleri, iase obyektleri, bina, heyet evi, bag sahesi, tarla, bostan, kanallar,su sahesi ve s. her sey onun dasinmaz emlaki sayilir ve butun senedlerdede bele qeyd olunur.
Her bir sexs adina aid olan dasinmaz emlaka muvafiq olaraq dovlede ilde bir defe mueyyen qeder vergi vermelidir. Xarici olkelede de olan bu qaydaya esasen eger dasinmaz emlak ev, heyet, bag, tarla ve s. dirse onda sexs hemin erazi ucun qebul edilmis mueyyen miqdarda vergini ilde bir defe dovlet hesabina kocurmelidir. Lakin eger dasinmaz emlak her hansi zavod, fabric bir sozle mueyyen menfeet elde eden bir muesisedirse, ona hemin muessise gelirine uygun olaraq mueyyen derecede faiz olmaqla dovlete vergi odemelidir. Bu faiz butun xarici olkelerde cox olsada statistikaya gore en cox Fransada teyin edilmisdir.
Dasinmaz emlak dasina bilen emlaka nisbeten daha cox kapital teleb edir. Bele ki, onun erseye gelmesi ucun teleb olunan bezi strukturlar vardir ki, bu matreallarin dasinmasi, elde edilmesi, isci quvvesi, muhendis planlasdirilmasi ve s. ucun mueyyen qeder maliye teleb olunur. Erazi ne qeder genis olarsa bu kapital bir o qeder artar ve teleb olunan verginin ve sigortaninda qiymeti nisbeten yuksek xercler teleb edir. Dasinmaz emlakin sigortalanmasi olkemizde mecburidir. Dasinmaz emlaki sigortalamaq onu qarsidan gele bilecek her cur tebii felaketden mudaife etmek ve ona hazir olmaq ucun cox vacibdir. Bu zaman da dasinmaz emlakin sahesi ve ona aid olan her sey qeyd edilir ve sigorda bu kriteriyalara gore heyata kecirilir.
Azerbaycanda dasinmaz emlak olaraq en cox senedlerde adi kecen mulk evlerdir. Seher, rayon, qesebe ve s. qeydiyyatinda olan butun evler sexsin dasinmaz emlaki sayilir. Buna gore de evlerin, baglarin, heyetlerin ve s. satilasi zamani dasinmaz emlak uzre dovlet kommisiyalarina muraciet olunur. Bu yolla alqi -satqi qayda- qanuna esasen yerine yetirilir. Olkemizde kiraye sektorunda basilica yeride dasinmaz emlaka adi olan evler tutur. Baxmayaraq ki hetta masinlarin bele kiraye verildiyi bele bir dovrde , xarici olkelerden ferqli olaraq bizde esasen evlerin kiraye verilmesi daha ustunluk teskil edir. Qisa muddetlik kiraye ev verenlerden ferqli olaraq evlerini esasen ailelere uzun muddetli veren insanlarda var. Bele sexsler oz evlerini diger bir sexes uzun muddetlik kiraye veren zaman dasinmaz emlak kommitesinde muraciet esasinda alinmis senedler uzre muqavile baglayirlar. Bu muqavile hem ev sahibini hem de kirayesini yasa muddetince bas veren butun problemlerden muhafize edir.
